Sterilizasyon Teknikleri

Tüm mikroorganizmaların (sporlar dahil) öldürülmeleri işlemidir.
Sterilizasyon ; kuru sıcaklık , basınç altında sıcak su buharı (otoklav) , kimyasal buhar (kemiklav) , etilen oksit ve %2 glutaraldehit solüsyonları ile sağlanabilir .
Pratik ve etkili sterilizasyon için sıcaklıktan yararlanılır ve bu sterilizasyon yöntemleri arasında belirgin farklılıklar vardır.
Temel olarak bu yöntemler kuru sıcaklık nemli sıcaklık olarak ikiye ayrılır. Aynı sıcaklıkta nemli hava ile sterilizasyon metodları kuru havaya göre daha etkilidir.
A-Kuru Sıcak Hava Sterilizasyonu:
Herhangi bir mikroorganizmanın yaşaması için gereken sıcaklık – 5ºC ile 80 ºC arasında değişir. Dişhekimleri nem etkisiyle bozulan alet ve eşyanın sterilizasyonunda sıcak hava fırınını kullanırlar; örneğin çelik kesici aletler, pamuk pelet ve paper pointler. Çökeleklerden temizlenmiş ve sterilizasyon öncesi uygun şekilde paketlenmiş diş aletleri.
Kuru Sıcaklık etkisi ile sterilizasyon koşulları;
170ºC 1 saat Cam ve madeni eşya
160ºC 2 saat Az miktarda tozlar, vazelin yaplar ve vazelinli gaz bezleri
150ºC 3 saat Keskin aletler ve madeni kısımlı şırıngalar
121ºC 6 saat Keskin aletler ve madeni kısımlı şırıngalar

Bu süreler cihazın sıcaklığı yükselerek bu dereceyi gösterdikten sonraki sürelerdir. Uzun süren yüksek sıcaklık dereceleri ise birçok alet için dezavantajıdır, çünkü kesici aletlerin kesen yüzeyi diğer mikro aletler ve optik aletler hasar görmektedir. Birçok plastik malzeme ise sıcaklığa dayanıksız olup bu yüksek sıcaklık derecelerinde hasarsız sterilize edilmeyecektir.

B- Basınç altında ısıtmayla sterilizasyon:
Otoklav, basınçlı su buharı ile sterilizasyon sağlayan bir cihazdır.Sterilizasyon ortamında nem bulunduğundan sıcaklık transferi daha etkin ve hızlı olur. Sporlar dahil hiçbir mikroorganizma 121ºC’deki buharla temasa 10 dakika dayanamaz.
Otoklavda sterilizasyon aşağıdaki sıcaklık ve sürelerde yapılabilir:
125?C’ de 15 dakika,
126?C’ de 10 dakika,
134?C’ de 3 dakika,
Tabii ki bu süreler yine etkinlik süreleridir. Gerekli sterlizasyon süresi kullanılan buharlı sterilizasyon yöntemine bağlı olarak uzamaktadır.
Bir çok buharlı sterilizasyon yöntemi vardır. Sterilize edilecek malzemenin cinsine bağlı olarak buhar sterilizasyonu yönteminde değişken zorluk dereceleri vardır.
a) İçi boş alanı olmayan metal aletlerin paketlenmeden,
b) İçi boş alanı olmayan metal aletleri paketteyken,
c) Paketlenmeden veya paketteyken çamaşır (çözünebilir madde)
d) İçi boş alanı olan cisimler paketlenmeden (kapiller malzemeler veya el aletleri)
e) İçi boş alanı olan cisimler paketteyken (kapiller malzemeler veya el aletleri)

Su besleme anahtarı çalıştırılınca demineralize ya da damıtılmış su , su tankından direkt olarak basınç kabinine akar. Sözkonusu kabin , termodinamik olarak sahip olduğu etkin tasarımı sayesinde optimum buhar kontrolünü ve hava tutulmasını garanti eder. Havanın tutulması basıncın arttırılması , basıncın aniden düşürülmesi ve enerjinin otomatik olarak kesilmesi gibi , güvenli ve etkili bir sterilizasyon için gerekli olan tüm aşamalar otomatik olarak gerçekleştirilir.
Havanın basınç altında çekilmesi , ihtiyaç duyulan doymuş buharın üretilmesi için kesinlikle gerekli olan bir işlemdir ve sterilizasyon verimliliğini direkt olarak etkiler. Havanın çekilmesi yerçekimi işlemine göre gerçekleşir. Bu işlem için hassas bir nozül kullanılır. Bu nozülden veya otomatik hızlı basınç tahliye sistemi üzerinden yol alan buhar görülmeyecek bir şekilde yoğuşur ve sessizce distile su biriktirme tankında toplanır.
İki ayrı basınç kademesinde sterilizasyon işlemi yapılması mümkündür. 1 bar kademesinde ortalama sıcaklık 120 ?C dir. Bu kademede ; kumaş , lastik ve benzeri malzemelerin sterilizasyonu yapılır. 2 bar kademesinde ortalama sıcaklık 134 ?C dir. Bu kademede ; metal , cam ve benzeri malzemelerin hızlı bir şekilde sterilizasyonu yapılabilir.
1 bar kademesinde işlem süresi ortalama 50 dakikadır. 2 bar kademesinde işlem süresi ortalama 30 dakikadır. Bu süreler , ilave kurutma sürelerini kapsamaz.

C-Otoklavda vakum sistemleri
Otoklavlarda kullanılan vakum sistemiyle birlikte sterilizasyon konusunda ileriye dönük ciddi bir adım daha atılmıştır. Özellikle ön-vakum şartlarının sağlanması sterilizasyonun akılda sorun kalmadan gerçekleştirilmesine yardımcı olmaktadır.

Ön- vakum sistemi, sterlize edililecek malzemelerin otoklavda sterilizasyon öncesi havasının boşalması işleminden sorumludur. Bu işlem sayesinde paketlenmiş ve içi hava dolu malzemelerin vakum vasıtasıyla havası boşaltılmakta böylece buharın havayla teması sürecinde oluşacak yoğunlaşma durumu ortadan kaldırılmaktadır. Havanın buhardan soğuk olması sebebiyle meydana gelen yoğunlaşma, buharın malzemeye ulaşmasını engellemektedir. Otoklavın içindeki havanın boşaltılması, hava içindeki mikroorganizmaların otoklav ortamından uzaklaştırılması açısından da oldukça önemlidir. Ön-vakumun, sterilizasyonu zor gerçekleşen içi boş alanlı malzemelerin sterilizasyonunda oynadığı etkili rol de unutulmamalıdır.

Ön vakum işleminden sonra otoklav sterilizasyona başlar. Buhar yoluyla gerçekleşen strerilizasyondan sonra son-vakum işlemiyle otoklav görevini sonlandırır. Son-vakum işleminin görevi malzemeleri kurutmaktır. Eski tip otoklavlarda son-vakum sistemi bulunmaktadır. Avrupa standartlarındaki otoklavlar ön-vakum sistemini benimsemişlerdir. Ön-vakum sisteminin önemi daha sonraları anlaşılmış ve son teknoloji ürünü otoklavlarda ön-vakum vazgeçilmez bir özellik halini almıştır.

Vakum değerine bağlı olarak otoklavın vakumlama sayısı çeşitlilik gösterir. Vakum değeri düşük olan otoklavlar 3-4 kez vakum atışları yaparak işlemi tamamlarken, yüksek değerli otoklavlar tek atışla sonuç alabilmektedirler.
Otoklavın sterilizasyon güvenilirliğini kontrol amaçlı Bowie-dick test uygulanmalıdır. Bowie-dick test, sterilizasyon öncesinde, otoklav boşken indikatörlerle gerçekleştirilir. İndikatörün durumuna göre otoklavın sterilizasyonu gerçekleştirme durumu incelenir.

E- Flash Otoklavlar :
Flash otoklavlar türbülanslı buhar gönderimi sayesinde kısa sürede sterilizasyon yapma olanağı sağlar. Türbülans, buharın içi boş alanı bulunan malzemeler üzerine olan etkisini arttırmakta ve sterilizasyon süresinin kısalmasına sebep olmaktadır. Bu sterilizasyon yönteminde buhar jeneratörü çalışma prensipleri uygulanmakta olup, sterilizasyon ortamında su molekülleri daha azdır. Bu nedenle buhar sterilizatörlerine göre malzemeler korozyondan daha az etkilenerek, daha fazla sterlizasyon edilebilmektedir..

DMS TEKNİK